De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) - Betje Wolff en Aagje Deken

Samenvatting 

Sara Burgerhart is een meisje dat na het overlijden van haar ouders bij haar tante Suzanna Hofland moet wonen. Abraham Blankaart is de voogd van Sara, maar die is voor zaken op reis. Suzanna Hofland is een fanatiek gelovige vrouw, ze behandelt Sara niet goed. Liever besteedt Suzanna haar tijd en geld aan het geloof. 

Sara besluit het huis van haar tante te ontvluchten en ze gaat wonen in het pension van Maria Buigzaam, een weduwe. In dat pension wonen nog drie andere jongedames. Aletta Brunier, Charlotte Rien du Tout en Cornelia Hartog. Sara heeft het goed, ze gaat veel uit en ze heeft veel aanbidders. Willem Willis de broer van haar vriendin Anna Willis, is verliefd op Sara, maar ook de broer van Aletta, Jacob Brunier valt voor de charmes van Sara. Eén van de serieuze aanbidders van Sara is Hendrik Edeling, maar zijn vader ziet in Sara geen geschikte huwelijkskandidaat vanwege het verschil in geloof. Sara wijst Hendrik in de eerste instantie ook af. Ze wil graag vrijgezel blijven, bovendien heeft ze wel heel veel lol met de heer R.
R. heeft slechte bedoelingen met Sara, hij wil misbruik van haar maken, maar Sara heeft dit niet door. Maria Buigzaam waarschuwt Sara, omdat Sara zoveel uitgaat en omdat verschillende mannen haar het hof maken, zouden de mensen verkeerd over haar kunnen denken. Ze moet aan haar imago denken.
Sara schrikt van de waarschuwing van Maria en ze belooft dat ze serieuzer zal worden. Voordat ze deze belofte maakt, heeft ze afgesproken met R. naar de Hortus Medicus te gaan, Sara besluit nog één keer met R. uit te gaan. Onder valse voorwendselen neemt R. Sara mee naar een landhuis om daar de liefde met haar te bedrijven. Sara schrikt en protesteert, maar R. luistert niet. Voordat er echt iets is gebeurd weet Sara met de hulp van de dochter van de tuinman te ontkomen aan R. Als ze de volgende dag thuis aankomt, is ze verzwakt en ziek.
Door dit incident leert Sara een belangrijke les en ziet ze in dat ze een kans op een serieuze liefde heeft laten lopen. Hendrik zou een goede man voor haar zijn geweest. Ondanks het incident met R. is Hendrik nog steeds verliefd op Sara, hij wil nog steeds met haar trouwen. De vader van Hendrik ziet na een briefwisseling met Abraham Blankaart en met Everard Redelyk in dat Hendrik wel met Sara zou kunnen trouwen, ondanks de verschillende geloofsovertuigingen van de twee. 

Thema's
Een bijzonder genre: vernieuwing op literair vlak

De Verlichting was niet alleen een roerige tijd op politiek en maatschappelijk vlak, ook op het gebied van de literatuur vonden veel veranderingen plaats. Er ontstonden diverse nieuwe genres, waaronder dat van de zedenkundige roman en de briefroman. Dit zijn de eerste romans die door literatoren serieus genomen worden; voorheen had de roman een slechte reputatie. Bovendien was Sara Burgerhart één van de eerste romans met een expliciet nieuwe doelgroep: de zogenaamde ‘Nederlandse juffers’, die dit soort romans als de Paris Hiltons van hun tijd met rode oortjes lazen.

Bedrog en verraad: foute mannen in Sara Burgerhart
Was de 18^e eeuw de tijd van tolerantie en vrijheid, dan gold dat toch zeker ook als het om de liefde ging. Jongens en meisjes kregen volop gelegenheid om elkaar te ontmoeten, met alle gevolgen van dien. Voor een ‘naïef juffertje’ als Sara kon dat het einde van haar reputatie betekenen, wanneer zij geschaakt zou worden door een zogenaamde ‘player’. Dat betekent dat het zoeken naar een geschikte huwelijkskandidaat in een wereld vol foute mannen voor jonge meisjes niet zonder gevaren is.

Het goede voorbeeld? Verlichtingsidealen in Sara Burgerhart
Het bijzondere aan Sara Burgerhart is dat zij helemaal niet bijzonder was. In Nederland werden talloze avonturenromans – met name uit het buitenland - versleten, maar erg realistisch waren die niet. Bij Sara Burgerhart was dat anders: zij was immers een ‘normaal’ Nederlands meisje en daarmee het ideale voorbeeld voor anderen. Of toch niet? Want in de omgang met mannen zoekt Sara de grenzen van de vrijheid; ze probeert zelf haar weg te kiezen en zich niet te laten leiden door anderen – geheel in de lijn van de Verlichtingsideeën. Dat zij daardoor een stommiteit van de eerste orde begaat, lijkt niet meer dan logisch: eigen schuld, dikke bult. Of is dat juist de bedoeling?

Gebruikte secundaire literatuur

De Vries, Marleen, Bostoen, Karel, Van Gemert, Lia (2012). Sara B., een rebelse vrouw uit de Verlichting. Amsterdam University Press

Van den Berg, W. (1993) 'Wolff en Deken publiceren hun eerste briefroman - Epistolair onderricht: Sara Burgerhart als briefroman.' In: Nederlandse literatuur, een geschiedenis. Groningen: Martinus Nijhoff Uitgevers.  

Tijdloos entertainment

De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) is een leuk verhaal over een onschuldig meisje, Sara, dat volop van het leven wil genieten. Zo ontmoet ze R. en na een paar dates gaat ze met hem mee naar zijn buitenhuis waar hij probeert haar te verkrachten. Sara is geschokt en had nooit gedacht dat R. dat zou proberen. Ze weet te ontsnappen en leefde nog lang en gelukkig. Dit verhaal lijkt mij uiterst amusant om te lezen. Mij viel op dat het sterk lijkt op de reality tv en sommige B-films van tegenwoordig. Die programma’s waar je wel tegen de tv kan schreeuwen omdat het meisje zich dom gedraagt. Of op de bank mee huilt omdat de hoofdpersoon net iets verschrikkelijks heeft beleefd. Beide hebben dus een amuserend aspect. Is er dan wel iets veranderd tussen toen en nu wat betreft onze wekelijkse dosis romantiek? 

De hoofdpersonen zijn beide alledaagse personages waar iedereen wel met mee kan leven, of als dat niet kan, kun je haar in ieder geval uitlachen. De situaties zijn vaak herkenbaar en de personen ook, ze zijn anno 2013 uitgegroeid tot clichés. Wat ik vooral zo leuk vind, is dat heel duidelijk blijkt dat het menselijk gedrag nog niet zo veel veranderd is. We hebben weliswaar internet en telefoon en we zijn ook geëmancipeerd, maar toch is het gedrag ongeveer hetzelfde. Jongens en meisjes worden nog steeds op de zelfde manier versierd. Een belangrijk element in het verhaal is verleiding. Sara Burgerhart wordt verleid door R. en hij haalt haar over om met haar mee te gaan naar zijn buitenhuis. Best romantisch toch? Niet als je weet dat hij haar zal proberen te verkrachten. Maar toch, er bestaan talloze films gebaseerd op dit idee (het eerste deel van het idee dan) en allen zijn gericht op de jonge (en iets minder jonge) meisjes van deze wereld. Ik vermoed dat ook Sara Burgerhart gericht was op een jong publiek. Het was immers wel de 18e eeuw. De doelgroep van romantische verhalen van nu en toen is dus het zelfde gebleven. 
Ik zou hieruit willen concluderen dat het vermaak van toen en het vermaak van nu niet veranderd is. Het verhaal is hetzelfde gebleven en ook het publiek is min of meer het zelfde als toen. 

- Louise

Players: toen en nu

In de tijd van onze Sara was het huwelijk zeer belangrijk. Nederland was in de 18^e eeuw dan ook heel tolerant wat betreft daten. Dochterlief mocht van paps gewoon met een jongen uitgaan, in de hoop dat het tussen de twee zou opbloeien tot iets moois. Maar let wel: het was zeker niet zo dat deze Hollandse meisjes geen reputatie hoog hadden te houden. En er bestonden ook in die tijd al heuse bad boys (weliswaar zonder motorjack).
Hoewel deze verleiders misschien woest aantrekkelijk waren volgens de jonge meisjes, was dit natuurlijk niet wat er van hen verlangd werd. Ouders en andere familieleden bemoeiden zich dan ook onbeschaamd met de huwelijken van de schone dames. Het ideale huwelijk was, naar men zei, zo liefdevol dat het zou leiden tot het ultieme geluk. Maar als dit niet ging lukken, dan was een verstandshuwelijk ook nog acceptabel (want zeg nou zelf: beter een huwelijk waar je niet gelukkig van wordt, dan helemaal niks! Toch?). En als je geen zin meer had in het huwelijk met een man, ging je gewoon met je beste vriendin samenwonen en werken. Er was in elk geval geen ontkomen aan. Als je geen Ryan Gosling of Zooey Deschanel aan de haak kon slaan, moest je het maar gewoon met een Luis Guzmán of Paris Hilton doen.
Het belang van een relatie hebben lijkt er nog niet minder om geworden. Het voelt soms bijna alsof het leven tegenwoordig alleen nog maar draait om een relatie te vinden; alsof je niet meetelt als je geen partner hebt. En iedereen moet natuurlijk weten hoe geweldig jouw relatie is. Wanneer de meisjes lekker bankhangen met vriendlief, moet hij wel héél even wachten tot al haar vrienden hiervan op de hoogte zijn gesteld via minstens een facebookstatus en een tweet. En wanneer we nog geen wederhelft voor het leven hebben gevonden (of in ieder geval voor de komende twee weken), is men natuurlijk ‘single and ready to mingle’. Misschien kan men juist nu meer dan ooit wat moraliserende lessen uit het verhaal van Sara Burgerhart halen.

- Robin

Herken de foute vent

‘Ik val op het foute type man, wat moet ik doen?’ Een veelgehoord zinnetje met een simpel antwoord. Zo simpel dat het waarschijnlijk moeilijk te bedenken is voor de hopeloze vrouw. En wie denkt dat verkeerde mannen typerend zijn voor de maatschappij van nu heeft het fout. Het begon al veel eerder, kijk maar eens naar de bekende voorbeelden Don Juan en Casanova uit de zeventiende en achttiende eeuw.

Nog een ander, maar minder bekend, verhaal gaat over Sara Burgerhart en haar Heer R. Sara is een vrolijke en jonge dame die erg geliefd is onder de jongens. Elke jongen is te braaf voor haar, totdat ze de Heer R. ontmoet. Hij brengt spanning en sensatie in haar leven en ze smelt voor zijn charmes.  Op een avond neemt hij haar mee buiten de stad en daar probeert hij haar te verkrachten. Met zinnetjes als ‘Wat, ga je ineens lastig doen? Dan bedrieg je jezelf.’ hoopt hij haar te kunnen laten denken dat ze het zelf ook wil.

Cliché verhaal zou je zeggen, maar het komt vaak zat voor. Met Sara loopt het dan wel goed af, maar voor je het weet ben jij ook in de handen van mister Casanova en is er geen vrolijk einde. 

 

Maar hoe weersta je nou zo’n type, zo’n Don Juan of Heer R.? Het antwoord is makkelijk te geven, maar moeilijk in praktijk uit te voeren. Deze vrouwenverslinders zijn onvoorspelbaar en zijn zeer moeilijk in te schatten. Beter is om hem van een kilometer afstand te herkennen en hierna zo ver mogelijk uit zijn buurt te blijven. Hoe doe je dat? Nou.. zo!

• Haartjes glad naar achter, strak pakkie aan en stralende witte tanden: om zijn uiterlijk kun je niet heen.
• Socializen kan hij als de beste, van elk meisje heeft hij het nummer wel kunnen krijgen. Wees niet zoals ieder meisje en geef je nummer gewoon niet, of geef een vals nummer en lach hem later uit (altijd leuk!).
• Hij gedraagt zich anders rondom zijn vrienden, rond vrouwen is hij een gevoelige man terwijl hij bij zijn vrienden de grote macho is.
• Het zelfvertrouwen spat van hem af, hij loopt alsof zijn leven een film is met hem in de hoofdrol. Het narcisme is van hoog niveau en de kans dat hij jou alleen gebruikt om zijn ego te strelen is zeer groot.

 

Bling bling, altijd aan de ping? Eerst pruilen, daarna muilen? Complimenten gepaard met dreigementen? Geloof het of niet, maar die vent is toch echt fout.

Zo moeilijk is het niet om hem te herkennen, luister gewoon naar je gezonde verstand. En wat je ook doet, laat je vooral, maar dan ook echt vooral níet verleiden door ontroerende openingszinnen zoals ‘Je vader is vast een terrorist, want jij bent de bom!’.

 

- Dajana

De jeugd van tegenwoordig in een ander licht

Tieners zijn ontspoord: ze zijn losbandig en gedragen zich niet behoorlijk. De jeugd van tegenwoordig denkt niet meer na en ‘liefde’ draait slechts om de seks. Wie niet meegaat met de tijd is preuts en wie zich blootgeeft wordt gekwetst en veroordeeld door omstanders. Maar wie heeft hier schuld aan? Ligt dit aan de jeugd zelf? Of aan de opvoeding van de ouders, die bovendien graag naar de ‘goede oude tijd’ terug willen? De tijd waarin liefde nog draaide om genegenheid en iedereen die luisterde naar hun ouders goed terecht kwam. Voor ouders is het kiezen tussen een strenge opvoeding waarbij het kind goed in de gaten wordt gehouden en een opvoeding waarbij het kind alle vrijheid heeft geen dilemma van deze eeuw. Ook in de achttiende eeuw, de eeuw van de verlichting, kende men dit probleem al. De verlichtingsidealen waren duidelijk: alles draaide om een goede opvoeding waarbij het erg belangrijk was dat er veel kennis werd opgedaan door de kinderen en dat ze zich goed gedroegen. Ook was het van belang dat kinderen vrijheid kregen om zelf te leren hoe ze op zichzelf konden passen. Dus hoe anders zijn de verhoudingen tussen ‘bange’ ouders en hun ‘losgeslagen’ kinderen dan? 

In het verhaal over Sara Burgerhart, een meisje dat wordt opgevoed door haar streng gelovige tante na het overlijden van haar ouders, wordt Sara door allerlei jongens aanbeden. Ze weet niet hoe ze hier mee om moet gaan en ze ziet er het gevaar niet van in tot ze seksueel geïntimideerd wordt door de heer R. Ze vraagt zich hierna af of het haar eigen schuld is en of ze verkeerde signalen heeft gegeven. Ze overlegt erover met haar vriendinnen die haar al eerder gewaarschuwd hebben voor dit soort foute jongens. Uiteindelijk eindigt ze met een goede jongen die Hendrik heet nadat zijn vader het huwelijk goedgekeurd heeft. Als dit verhaal in het heden geplaatst wordt, zijn er eigenlijk weinig verschillen. Verander de naam Sara Burgerhart in de naam van een willekeurig meisje uit deze eeuw en spoel 200 jaar verder: er zou waarschijnlijk hetzelfde gebeuren. Neem Maria Mosterd, een doodgewoon meisje dat in de handen van een loverboy belandde. Ze werd aanbeden door een, in haar ogen, ontzettend aantrekkelijke jongen die haar totaal inpakte met zijn charmes en haar tot een date wist te verleiden. Eenmaal daar verlangde hij dingen van haar waaraan zij niet wilde voldoen, maar ze deed het toch uit angst dat ze hem verkeerde signalen had gegeven. Uiteindelijk zat ze drie jaar vast aan deze meneer M. en werd ze dagelijks seksueel misbruikt. Hadden haar ouders dit kunnen voorkomen door haar veel strenger op te voeden? Wellicht, maar had het haar ook gelukkiger gemaakt? Waarschijnlijk niet. 

Als mens zijn we allemaal op zoek naar het geluk en een partner om ons mee voort te planten. Er bestaat geen geluk zonder het ongeluk te kennen en je wordt sterker door op te staan wanneer je valt. De beste opvoeding is de opvoeding die er toe leidt dat een kind gezond, zelfstandig, maar bovenal gelukkig opgroeit tot een volwassen persoon. Pas als een kind erin slaagt gelukkig te eindigen, is er sprake van een ideale opvoeding. Dan heeft het kind geleerd zich te gedragen, veel kennis opgedaan en zich vermaakt. En laten dat nou precies de idealen uit de verlichting zijn. Hoezo ‘de jeugd van tegenwoordig’?!

- Julia

Sara Burgerhart: een meisje van alle tijden

Sara Burgerhart was een ongetrouwde jonge dame die in hedendaagse termen ‘voor de lol’ en het plezier ging en niet altijd de consequenties van haar keuzes overzag. In die zin is dat het typische adolescenten gedrag waarbij vaak door ervaringen, positief of negatief, lessen worden geleerd.

In het heden zien we eigenlijk veel Sara's terug. Adolescenten kennen de normen en waarden heus wel en krijgen genoeg adviezen van volwassenen in hun omgeving over waar de gevaren en risico’s zijn. Toch zoeken ze de grenzen op. Door de ervaringen die ze hiermee opdoen leren ze signalen herkennen en op hun gevoel te vertrouwen, helaas soms pas nadat iets mis is gegaan. 

Zo zijn er tegenwoordig bijvoorbeeld loverboys waarvan iedereen het bestaan weet door radio, internet, TV en informatie uit de eigen omgeving. Desondanks zijn er meisjes die zich laten verleiden door deze jongens. Ook al weten meisjes dat deze loverboys bestaan, en weten ze ook dat ze hun misleiden, zijn er soms situaties te bedenken waarin kwetsbare meisjes makkelijk slachtoffer kunnen worden. 

Zo was Sara Burgerhart een wees die ondergebracht was bij een niet met haar betrokken tante. Nu kun je denken aan situaties als een onveilig gezin door bijvoorbeeld verslaafde ouders.

Het zelf kunnen maken van je eigen keuzes in vrijheid was dan misschien in de achttiende eeuw niet normaal, tegenwoordig is dat normaal. Had je vroeger de waarschuwende romans voor deze verleiders, heb je tegenwoordig het internet en andere media. Ook nu zoeken adolescenten hun vrijheid en grenzen op, gaan hun eigen weg.

Zo blijkt maar dat ieder mens uniek is en altijd op zoek is naar in vrijheid levenservaring op doen. Meisjes als Sara Burgerhart waren er in de achttiende eeuw, en zijn er nu nog steeds.

- Lynn

Sara Burgerhart, een typisch verhaal uit de verlichting

Volgens vele bronnen, zoals J.A. Dautzenberg, Hermine Christine Hélène Moquette en Annie Romein-Verschoor, is De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart van het duo Betje Wolff en Aagje Deken uit 1782 de eerste Nederlandse roman ooit. Deze brievenroman werd dus geschreven in de tijd die we de Verlichting noemen, vanwege de andere manier van denken die de mensen in die tijd aannamen. Is Sara Burgerhart echter ook een 'typisch' verhaal uit de Verlichting? 
Daarvoor zullen we moeten gaan bekijken wat de idealen uit het boek zijn die overeenkomen met de Verlichting. De eerste is vrij makkelijk. Sara Burgerhart is in het verhaal weliswaar een vrij ‘normaal’, ‘gemiddeld’ meisje, maar ze zoekt in de relatie met de heren met wie ze omgaat wel vaak de grenzen op, wat een Verlichtingsidee is. Ze laat zich niet leiden door de mening van anderen, maar gaat gewoonweg uit van haar eigen ideeën. 

Ook willen de schrijfsters van het verhaal een boodschap meegeven voor de lezers. Lering was in de Verlichting een belangrijk gegeven. Kunst (en dus ook literatuur) was er om mensen iets belangrijks te leren. Hetgene dat Wolff en Deken mee willen geven aan hun lezers is een positieve houding tegenover het huwelijk. Sara gaat het verkeerde pad op door om te gaan met de slechte heer R, maar uiteindelijk wordt ze ‘gered’ door toch te gaan trouwen met Hendrik. Daardoor krijgt het huwelijk een goed imago mee in dit verhaal. 

Een derde Verlichtingsidee dat naar voren komt in de briefroman is het realisme. Er verschenen in die periode veel romans verspreid over geheel Europa, maar het waren vooral sprookjesachtige verhalen. De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart is echter een verhaal over een gewoon meisje. Daarom kon het verhaal dat beschreven werd, ook gewoon in het dagelijks leven voorkomen. Dat maakte het tot een opvallende roman, waardoor het ook extra aandacht kreeg in latere tijden. 

Dit alles samen laat ons zien dat De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart een roman is typerend voor de Verlichting. Deze briefroman onderscheidde zich niet alleen van andere romans uit die tijd, maar daarnaast wilde het de lezers van de roman ook nog een duidelijk advies meegeven. Daarom hoort de roman duidelijk bij de Verlichting.

- Tim

Sara's opvoeding

Een van de kenmerken van de verlichting was dat er veel meer aandacht was voor de opvoeding van het kind. Deze gedachte, die erg vernieuwend was voor de achttiende eeuw, was als eerste geuit door de Britse filosoof John Locke. Hij beweerde dat een kind geboren wordt als een onbeschreven blad, en dat het de taak van de ouders is om het op te laten groeien tot een evenwichtig mens.

In Sara Burgerhart komt dit idee ook duidelijk naar voren. Sara heeft geen ouders meer, en wordt dus ook niet meer opgevoed. Haar voogd, die in principe een goede vervanger zou zijn, is altijd op reis en zijn vrouw, Sara’s tante, is het tegenovergestelde van een goede opvoeder. Sara wordt het zat en rent weg van huis. Ze komt in het pension van Maria Buigzaam, een weduwe. Zij neemt de rol van opvoedster op zich. Het is dan echter al duidelijk dat Sara niet op de weg is om een evenwichtig mens te worden, omdat ze veel feest en losbandig is. Wanneer Sara niet doorheeft dat heer R. slechte bedoelingen met haar heeft, waarschuwt Maria haar, en Sara neemt het advies serieus. Ze wil nog één keer met heer R. afspreken, wat eindigt in een ramp waarin hij haar bijna verkracht. Door dit incident heeft Sara wel een belangrijke les geleerd, al zij het een beetje laat.

Alles op een rijtje was het thema opvoeding een belangrijk aspect van De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart. Er komen dan ook drie opvoeders in voor: haar ouders, die overlijden, haar oom en tante die het niet goed doen, en Marie, die te laat komt. Sara raakt dan ook in de problemen, waarmee een van de boodschappen van het verhaal wordt benadrukt. Met Sara is het uiteindelijk wel goed gekomen, al was het wel door schade en schande in plaats van opvoeding van een ervaren volwassene.

- Daniëlle

Sara Burgerhart: een losbandig leeghoofd of een rolmodel?

Stel je eens voor: het zonnetje schijnt, de vogels fluiten en je hebt een roman geleend van de bieb, die je buiten in het mooie weer gaat lezen. Je denkt dat het puur voor vermaak is, maar wie weet steek je er nog wel wat van op! Hoewel het niet altijd duidelijk is zit er in haast alle romans wel een les. In het boek De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart (1782) is de hoofdrol voor Sara Burgerhart weggelegd. Het verhaal gaat over haar losbandige leven. Op het eerste gezicht klinkt het niet als een verhaal met een moraal erachter: eerder als een amuserend verhaal. Of bevat het toch een achterliggende gedachte?

Het verhaal laat zien hoe Sara, na het overlijden van haar ouders, bij haar tante terecht komt. Een van de waardes van Sara is vrijheid, wat ze helaas niet krijgt bij haar tante. Dat is het seintje voor Sara om haar tante te ontvluchten waarna ze belandt in een pension. Daar gaat ze veel uit en heeft ze de tijd van haar leven. Ze heeft vele aanbidders, waaronder Hendrik Edeling (die behoort tot de ‘good guys’) maar ook R. (die behoort tot de ‘bad guys’ en waarvan de naam niet bekend is). Sara valt sneller voor de charmes van R., hoewel haar vriendin Maria haar voor hem heeft gewaarschuwd. Desondanks besluit Sara nog een keer met hem uit te gaan, wat een grote fout blijkt: hij probeert misbruik van haar te maken. Gelukkig kan ze op tijd ontsnappen, maar de volgende dag is ze verzwakt.

Het is logisch dat Sara gestraft wordt omdat ze, ondanks de waarschuwing van haar vriendin, toch met R. is meegegaan. Hoewel het verhaal misschien oppervlakkig lijkt, is het niet zo: er zit namelijk een opvoedend karakter in verborgen. Sara Burgerhart staat voor de vrijheid, wat erg belangrijk was in de Verlichting: ze is als het ware het voorbeeld voor de burgers. Sara laat zien hoe je je niet moet laten tegenhouden door vaste regels, maar juist moet genieten van het vrije leven. Ze spoort eigenlijk de burgers aan om ook vrijer te leven; dan pas geniet je van je leven. Ze maakt daarentegen een grote fout en dat is vreemd aangezien ze juist het voorbeeld voor de burgers is, maar de schrijvers hebben hierbij een bedoeling gehad: Sara leert van de fout doordat ze achteraf overspoelt wordt door schande en schade. De schrijvers wilden naar mijn mening de burgers tonen dat fouten maken erbij hoort: je leert er immers van.

Mijn conclusie is dus dat Sara Burgerhart niet slechts een amuserende tekst is, maar ook een lerende tekst. Sara spoort de burgers aan vrijer te leven en niet bang te zijn om fouten te maken: je leert er immers van. 

- Yeng Yan

Opvoeding en vrijheid: de sleutels tot de ideale verlichte samenleving

Het succes van Sara Burgerhart heeft veel te maken met de verlichting. Wolff en Deken( de schrijvers) willen dat de lezers geloven in een andere werkelijkheid. Eentje vol met tolerantie, saamhorigheid en waarin vrouwen er daadwerkelijk toe doen. Ze laten twee belangrijke aspecten van de verlichting zien; opvoeding en vrijheid. Beide onderdelen komen duidelijk naar voren in het verhaal van Sara. Neem nou de opvoeding! Wolff en Deken hebben niet voor niks Maria Buigzaam, de voogd van Sara, als een wijze en ervaren dame naar voren laten komen in het verhaal. Deze opvoeding nam het christelijk geloof serieus, maar niet te. Verder was tolerantie het toverwoord. Deze tolerantie speelt weer een rol bij Sara’s huwelijk. Hoewel Sara gereformeerd was trouwde ze met de lutherse Hendrik Edeling. Dit was iets heel nieuws in die tijd en is een perfect voorbeeld voor de verlichting. De verlichting was een periode van vernieuwing. Door de opvoeding van Maria Buigzaam en door de tolerantie van de vader van Hendrik, kwam er vernieuwing. Verder speelt vrijheid een zeer grote rol in de verlichting en dus ook in het verhaal van Sara Burgerhart. In de tijd voor haar huwelijk had Sara een ander leven. Nadat ze weg ging uit het huis van Maria Buigzaam had Sara veel vrijheid. Ze had geen zin om zich te nestelen en wilde haar vrijheid niet inleveren. Vrijheid is in de achttiende eeuw een sleutel tot geluk. Deze roep naar vrijheid leidde de tijd van de patriotten( de vrijheidsstrijders) in. Dit is het ultieme doorbreken van de verlichte ideeën. Niet meer alles doen zoals de kerk en de heer het wil! De burgers willen vrijheid! De patriotten vechten voor deze vrijheid tot hun dood. Deze revolutionairen winnen de slag met het oude bewind en ze kunnen eindelijk hun verlichte ideeën van gelijkheid, vrijheid, veiligheid en eigendom vaststellen. Langzaam neemt de samenleving deze ideeën daarna over, alsof het de nieuwe wetten zijn. 
Wolff en Deken willen echter wel tonen dat je met deze vrijheid niet te ver moet gaan. Sara neemt het wel heel serieus en houd er meerdere mannen op na die haar het hof maken. Hieronder ook de heer R. , die er slechte bedoelingen bij heeft. Gelukkig komt het ook goed met Sara. Hier komt dan weer het belangrijke deel van opvoeding naar voren. Sara wordt namelijk gewaarschuwd door haar, volgens de verlichte ideeën, perfecte voogd Maria Buigzaam, waardoor ze uiteindelijk toch trouwt met Hendrik, ondanks de verschillende geloofsovertuigingen. Dankzij de kernbegrippen van de verlichting kan men dus toch zeggen: einde goed, al goed!

- Joris

Tijden veranderen?

Of je het wil of niet, de tijd gaat snel. Mede doordat we dingen zoals gewoontes en gebruiken vergeten, de trends voorbij gaan en ideaalbeelden bijna ieder jaar veranderen, zijn er grote verschillen tussen tijdsperiodes te vinden. Vergelijk 2013 met 2003 en je hebt al een groot verschil, laat staan dat je 2013 met 1782 gaat vergelijken. 
In dat jaar was de verlichting vol aan de gang, en werd De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart geschreven; een briefroman over een meisje dat erg van haar vrijheid geniet. In die tijd was bijna alles anders, maar vooral in de liefde zijn er zeker wat verschillen op te merken.

Wat we in deze tijd zouden zien als een medelijdenwekkende jongen die hopeloos probeert een meisje te versieren met zijn ingestudeerde openingszinnen, die hij een voor een op het meisje afvuurt, als blijkt dat zijn vorige zin niet werkt, is in het verhaal van Sara Burgerhart dé rokkenjager. Met koosnaampjes als “mijn engeltje” en “kindje” probeert hij haar over te halen toch maar een leuke nacht met hem te hebben, omdat ze toch niet terug kon naar de stad. “Waarom kon ze dan niet terug naar de stad?” zal je je misschien afvragen. In de achttiende eeuw had je nog stadspoorten die bij zonsondergang dicht gingen. Als je niet terug was in de stad, had je gewoon pech. Als je laat in de middag weg ging, was er dus een grote kans dat je die avond ook buiten de stad zou verblijven.
Daarnaast draaide ongeveer het hele leven van een vrouw om het vinden van de juiste partner; hele spectators werden met theorieën over hoe je dat dan precies moest doen vol geschreven. Er was veel vrijheid in het ontmoeten van mannen, maar was je met een man aan het flirten en liep dat niet goed af, dan was je hele reputatie naar de knoppen. De goedgelovigheid van Sara is hier niet erg handig, aangezien ze niet eens in de gaten had dat R. haar probeerde te verleiden. Nederlandse vrouwen anno 2013 hebben nog steeds dezelfde vrijheid, die zelfs heel erg uitgebreid is, maar maken er niet hun levensdoel van om te trouwen. Sterker nog, sommigen willen niet eens meer trouwen omdat ze het onzin vinden. Als je dat in de achttiende eeuw zou zeggen, zou je aangekeken worden alsof je buitenaards was. Ook het van 'vriendje-naar-vriendje-hoppen' van deze tijd zou niet getolereerd worden, met een reputatie die er nooit meer boven op komt tot gevolg. Concluderend kunnen we stellen dat de liefde in de achttiende eeuw veranderd is ten opzichte van de eenentwintigste eeuw, maar ook dat er nog steeds gelijkenissen zijn.

- Anneliek

Sara Burgerhart: een verlichte vrouw?

In de tijd van de verlichting werd veel waarde gehecht aan onder andere opvoeding. Er was veel maatschappijkritiek en men wilde de verloedering van de samenleving tegengaan. 

Er valt te discussiëren over de mate waarin deze ideeën in Sara Burgerhart naar over komen. Sara Burgerhart is niet bepaald een voorbeeld van een jonge vrouw volgens de ideeën van de verlichting. Ze wil lekker vrijgezel blijven en laat vreemde mannen flink met haar flirten. Je moet haar dus niet na gaan doen. 

Misschien is Sara Burgerhart dan juist een voorbeeld van hoe het niet moet? Zodat jonge vrouwen zich rustig gedragen, niet te veel uitgaan en niet trouwen met te hoog gelegen mannen. Sara Burgerhart leert ook nog een belangrijke les in het verhaal, namelijk dat je niet door moet slaan en je aan de ideeën van de verlichting moet houden anders kan het flink fout gaan. 

Bij Sara Burgerhart gaat het ook fout, want meneer R. wil haar misbruiken. Met wat hulp kan ze nog op tijd ontsnappen, maar de schrik zit er wel in en ze heeft haar lesje gehad. Jij ook? Dat is nou de vraag, of de lezer hier ook van gaat leren. Ik denk het eigenlijk wel omdat je best wel meeleeft met Sara Burgerhart en dan ook schrikt als ze bijna misbruikt wordt. Natuurlijk wil je voorkomen dat dit bij je zelf gebeurt en gedraag je je voorbeeldig en ga je niet te veel uit en laat je niet te veel flirten. En bovenal denk je na het lezen van de briefroman wel twee keer na voor je met een ‘onbekende’ mee naar huis gaat. Dat het idee van de schrijfsters, Betje Wolf en Aagje Deken, een goed idee was, bleek wel toen de roman vertaald werd naar het Frans en Duits en uit het feit dat verschillende schrijvers, waaronder Rhijnvis Feith, het idee van een briefroman over een vrouw die een onbereikbare liefde heeft. Waarschijnlijk is dit dan ook een heel invloedrijke roman geweest voor de Verlichting. 

- Wesley

Kennis is macht. Tegenwoordig maken zowel mannen als vrouwen eerst carrière en gaan ze daarna aan de slag met hun grote liefde zoeken en een gezin stichten. In de tijd van Sara Burgerhart zat dit iets anders in elkaar. Het was weliswaar de bedoeling van Wolff en Deken om met Sara Burgerhart een betere, tolerantere en gelukkigere wereld te creëren.

Ze richtten zich op de jonge mensen van toen, in het specifiek jonge vrouwen. Het opvoedende deel van het verhaal van Sara Burgerhart komt hier naar voren, je moet leren van je fouten. Zo spreekt Sara af met de heer R. en wordt ze bijna verkracht. Op deze manier bekritiseren Wolff en Deken ook de vrijheid die Sara heeft gekregen om de wereld te ontdekken. Het is dan maar de vraag of Wolff en Deken hier iets duidelijk proberen te maken over opvoeding of dat ze juist hun mening laten doorschijnen dat zoveel vrijheid voor jonge vrouwen eigenlijk niet goed is.

Wat ze in Sara Burgerhart onder vrijheid verstaan is anders dan hoe wij het nu zouden opvatten. Sara gebruikt haar vrijheid om op zoek te gaan naar haar grote liefde en niet om plezier te maken met haar vriendinnen. Haar vrijheid draait dus nog steeds om een man zoeken en niet om carrière maken. Zo blijkt toch weer dat een carrière in die tijd voor jonge vrouwen uit den boze was. Wolff en Deken vermelden wel dat singles ook hun steentje kunnen bijdragen aan de samenleving. Weliswaar niet door kennis te vergaren en zichzelf te verrijken maar door bijvoorbeeld babysokjes te breien. Babysokjes breien. Wat een vrijheid.

Er zijn dus redelijk wat vraagtekens de zetten bij het woord ‘vrijheid’ in het verhaal van Sara Burgerhart. In zekere mate krijgt Sara Burgerhart vrijheid, toch heeft deze vrijheid heel wat beperkingen. 

- Fleur

Gemiste opvoeding

De verlichting was een tijd van nieuwe ideeën en uitgangspunten. Opvoeding kwam centraal te staan. John Locke legde de basis hiervoor, met zijn ideeën over de opvoeding. Een pasgeboren kind is volgens hem een onbeschreven blad, dat in de loop van zijn leven wordt beschreven. Of dit op een goede of slechte manier gebeurt, is de verantwoordelijkheid van de ouders. Die moeten het kind de goede richting op duwen. Vooral bij meiden is het erg belangrijk dat ze een goede opvoeding krijgen. Als ze een goede opvoeding hebben gehad, zullen ze later ook een goede moeder worden.

Wolff en Deken zijn hier op ingehaakt. Zij beschrijven in Sara Burgerhart hoe belangrijk opvoeding is en de fouten die worden gemaakt als iemand geen goede opvoeding  heeft gekregen. Doordat de ouders van Sara zijn overleden, mist zij die opvoeding. Haar tante geeft helemaal niks om haar en de arme Sara krijgt niet de educatie die ze nodig heeft. Hierdoor begaat Sara een grote fout, door een goede man voor haar af te wijzen en met foute mannen om te gaan. Dit heeft als gevolg dat ze in de val van de heer R. loopt. Dit zou kunnen zijn voorkomen, als ze die goede opvoeding zou hebben gehad en ze niet zo impulsief zou hebben gehandeld.

Sara Burgerhart is een voorbeeld voor zowel ouders als vele andere meiden in de verlichting. Aan beide wordt laten zien wat er kan gebeuren als iemand die opvoeding, die de kinderen zo nodig hebben, mist. Het feit dat Sara eigenlijk een gewoon meisje is, speelt ook een rol. De lezers voelen extra met haar mee en hebben medelijden met haar. Maar vooral schrikken ze hiervan. Dit zou hen of hun dochters ook kunnen overkomen. Zo komt de boodschap, die Wolff en Deken mee willen geven, extra goed over. Namelijk: opvoeding is belangrijk.

- Laure

Opvoeding in Sara Burgerhart

De Verlichting is erg belangrijk in de roman Sara Burgerhart. We weten allemaal dat opvoeding in de Verlichting een belangrijke rol speelt. Maar wat leert Sara Burgerhart nou in haar eigen roman?

Sara heeft veel problemen. Ze loopt namelijk in een val, dit kan ook voorkomen worden, en hierbij heb je toch echt hulp nodig. Jongeren moeten hier of zelf achter komen via trial en error, maar dit is in de Verlichting niet de bedoeling. Ze moeten geholpen worden door hun ouders of voogd. Die hebben wel ervaring met bepaalde dingen, omdat ze het of zelf hebben meegemaakt of weer van een ander geleerd. 

Hiermee willen schrijvers de lezers iets vertellen, namelijk dat je in de werkelijkheid, ook je kind of kinderen van andere mensen, dingen moet leren. Hier kun je de term opvoeden aan koppelen, zodat een kind niet de verkeerde kant op gaat.

De filosoof John Locke zegt dat een kind wordt geboren met een lege, blanke geest. Deze kinderen moet je dan opvoeden. In Sara Burgerhart wordt ook een voorbeeld gegeven over opvoeding, echter is dit niet de meest ideale opvoeding. Sara wordt namelijk niet door haar ouders opgevoed, doordat deze zijn overleden. Ze krijgt dan een voogd, deze moet de opvoeding overnemen maar hij is vaak op reis. Onder deze omstandigheden is de enige mogelijkheid voor Sara om het verkeerde pad op te gaan. Ze gaat uiteindelijk met foute jongens om. Dit is een fout voorbeeld: dit moet natuurlijk niet bij jou kind gebeuren, om deze reden is het verhaal dus leerzaam.

Sara Burgerhart heeft veel vrijheid, waardoor ze dingen doet die haar ouders zeker afkeurden, te veel vrijheid is niet goed voor de opvoeding. Een kind zal op deze manier niets leren. Wolff en Deken hadden als doel om te bewijzen dat leven en de samenleving maakbaar zijn en dat geluk bereikbaar is, als men maar juist en verantwoordelijk handelt. Ze kunnen dus zelf bepalen hoe hun toekomst er uit gaat zien.

- Niek

Foute mannen in de Verlichting

In de tijd van de verlichting was Nederland zeer tolerant als het over de liefde ging. Iedereen kon met elkaar aanpappen alles kon en alles mocht. Toen in 1758 de beroemde Venetiaanse rokkenjager Casanova in Nederland was hij enorm verbaasd dat hij zonder enig weerstand van ouders meisjes het hof kon maken. Hij kon bijvoorbeeld met een veertien jarige meisje genaamd Esther uitgaan en haar vader vond het ook nog goed!
Die vrijheid had ook een keerzijde. Omdat de meisjes zo vrij worden gelaten bestaat er een goede kans dat ze een zogenaamde foute man tegenkomen. En dan kan het snel fout gaan, want in de 18e  eeuw was men op liefdes gebied wel vrij, maar als het misging kon je reputatie snel vernietigd worden.

Dit overkomt Sara Burgerhart ook in de roman De historie van Sara Burgerhart. Sara valt in de handen R., een foute man. Ze raakt helemaal in de ban van hem. Maar dit gaat mis. R. lokt Sara naar een buitenhuisje waar hij haar tracht te verkrachten. Sara ontsnapt op het nippertje. Als R. haar verkracht had was het voor onmogelijk geweest voor Sara om een man te vinden, haar reputatie was immers vernietigd. 

Dit is best bijzonder, je zou verwachten dat in een samenleving waar jongeren veel seksuele vrijheid genieten hier reputatieverlies minder zou mee spelen, immers een fout is zeer snel gemaakt aangezien er meer dan genoeg extreem foute mannen zijn. Dit is niet het geval in het Nederland van de achttiende eeuw. Aan de ene kant was je behoorlijk vrij, maar aan de andere kant werd er erg opgelet op wat voor een partner je kiest. Je moest dus goed opletten, een helse taak aangezien je niet kunt ruiken of iemand slechte bedoelingen heeft. Een enorme verantwoordelijkheid dus voor de onervaren jongeren.

- Abdullahi

De dreigende verleiding

In de achttiende eeuw was er veel vrijheid op het gebied van de liefde, althans in Nederland. Nederland was veel toleranter dan de meeste landen in die tijd. Jongens en meisje kregen veel gelegenheden elkaar te ontmoeten. Het was geen probleem als een jong meisje alleen met een man uitging.
Het was echter wel belangrijk dat het meisje zich deugdzaam gedroeg. Ze mocht niet ingaan op de mannelijke verleidingskunst. Trouwen was dan ook erg belangrijk, ondanks de grote vrijheid die verliefde stellen genoten. Ondeugdzaam gedrag en ingaan op verleidingen was voor het huwelijk zelfs in Nederland fataal voor de reputatie. Een huwelijk moest liefdevol zijn en geluk brengen. Het was een belangrijke zorg om een goede huwelijkskandidaat te vinden. Een persoon die liefde en geluk bracht maar ook goedgekeurd werd door de familie.Een bekende achttiende-eeuwse briefroman rond dit thema is Sara Burgerhart. Sara is een meisje dat volop geniet van de vrijheid die de achttiende eeuw haar geeft. Ze heeft vele aanbidders en gaat veel uit. Ze wijst de huwelijks aanzoeken die ze krijgt af. Ze wil vrijgezel blijven. Ze is wel erg geïnteresseerd in de heer R. De heer R. blijkt het later echter minder goed met haar voor te hebben. Hij probeert haar tot ondeugdzaam gedrag te dwingen. Het gaat hem niet om haar trouw maar alleen om zijn eigen bevrediging en reputatie. Sara wil niet en weet te ontkomen, ze behoudt haar deugdzaamheid. Sara denkt dat ze de kans op een serieuze relatie heeft laten lopen. Eén van haar aanbidders was een geschikte huwelijkskandidaat. Deze aanbidder is echter nog steeds verliefd en ze krijgen toestemming om te trouwen.

Het verhaal van Sara Burgerhart laat de gevaren zien die de vrijheid van de achttiende eeuw brengt. Het is een strijd tussen het deugdzame meisje en de gewetenloze verleider. Dit thema is erg geliefd binnen de Europese briefroman. De nadruk wordt gelegd op het belang van deugdzaam gedrag van de vrouw bij mannelijke verleiding. De verleiding van een man die niet geïnteresseerd is in het huwelijk hangt als een constante dreiging boven Sara’s hoofd. Uiteindelijk blijkt de zoektocht naar een geschikte huwelijkskandidaat belangrijker dan alle vrijheid.

- Cléo

Sara Burgerhart: een dom juffertje?

Sara Burgerhart was een meisje dat lange tijd met haar tante heeft samengewoond. Na een ruzie besluit ze echter om deze – voor haar veilige en bekende plaats – te verlaten. Ze trekt in een pension in, en ontmoet veel nieuwe mensen. Voorbeelden van deze mensen zijn de weinig spannende Hendrik Edeling en de rokkenjager R. Deze heer R. is echter geen aardige en lieve man. Na een tijdje met Sara te zijn omgegaan besluiten ze om een keer af te spreken. Dit loopt echter al snel uit de hand wanneer R. probeert om misbruik te maken van Sara.
In de tijd dat ze bij de heer R. is, en hij probeert gebruik te maken van haar, heeft zij het gevoel van gevangenschap. Dit idee van gevangenschap staat recht tegenover het eerdere idee van Sara dat ze zo vrij zou zijn in het pension. Ze neemt haar intrek in een pension voor ‘welopgevoede dames’ en geniet vanaf dat moment volop van haar vrijheid.
Het gaat R. echter niet om de trouw die hij van Sara zou kunnen krijgen, maar hij doet het puur om het veroveren van de vrouw en zijn eigen bevrediging. Dit kenmerkt dan ook het voorgenomen idee van ‘loverboy’. Sara Burgerhart kan het dus niet voorkomen misbruikt te worden, al gaat het niet zo ver dat het ook op een verkrachting aan komt.
In het verhaal gaat het er ook in het algemeen om voor andere mensen dat Sara Burgerhart gaat trouwen. Sara wil precies de goede man voor zichzelf vinden, maar wordt dus al snel door de heer R. misbruikt. Later krijgt ze echter tot het lang verwachte huwelijk met Edeling. Wat het verhaal als het ware een mooi einde geeft.
Ook nog vandaag de dag gebeurt het veel dat jonge meisjes niet weten wie ze moeten trouwen, en soms ook gedwongen worden tot dingen die ze niet willen. Ook opvallend is, is dat je dit soort dingen nooit andersom ziet in de maatschappij. Je zal niet vaak een meisje zien die een jongen aan het misbruiken is. Deze verhouding is dus niet goed in de huidige maatschappij.

- Thijmen

Love. R. Boy

 “O mijn vriendinnen, heb ik mezelf dan iets te verwijten, gaf ik aanleiding; niet toch, voor zover ik weet?”

Dit zijn de woorden van Sara Burgerhart wanneer R. een poging doet haar te verkrachten. Het is natuurlijk een terechte vraag. Kan Sara Burgerhart het zichzelf verwijten dat ze R. zo uit de tent lokt? Of is R. überhaupt gewoon een vies ventje, dat sowieso al van plan was het met Sara te doen? Was hij gewoon een ouderwetse loverboy?
Vandaag de dag is het begrip loverboy natuurlijk alom bekend. Wat gladjanussen in dure kleren met hun haren strak naar achter, die met gladde praatjes en mooie beloftes onzekere meisjes inpalmen. “Wij komen er samen uit schatje. Ik zorg wel dat jouw dromen werkelijkheid worden. Maak je geen zorgen.” Enzovoorts, enzovoorts. Totdat hij al het geld van de cadeautjes die hij je gaf terug wil, en hij je dwingt tot prostitutie om dat geld terug te verdienen. Als je op het goede van de mens vertrouwt, ga je als meisje natuurlijk er vanuit dat die jongen echt het beste met je voor heeft. Maar vandaag de dag kan je niet meer zomaar vertrouwen op die zogenaamde goedheid.
Niet alleen vandaag de dag is het fenomeen loverboy in de maatschappij aanwezig. In de 18^e eeuw waren er dus al schimmige figuren als R. die de meisjes als Sara inpalmden. Sara leefde iets te vrij, maakte iets te veel mannen het hof, en vervolgens denkt R. dat hij haar zomaar kan krijgen, tegen haar wil in. Maar dan stuit R. op het feit dat Sara helemaal niets met hem wil doen. 'Dan had Sara maar niet zo vrij moeten leven. Ze wekt de indruk dat ze het wel met R. wil'?
Niets is minder waar natuurlijk, maar dan nog is het aan de desbetreffende man om begrip op te brengen voor de wil van het meisje. Je bent natuurlijk gewoon een vieze vent zonder principes, als je, ondanks dat het meisje niets wil, toch je plan probeert door te zetten. Daarom zeg ik op mijn beurt, dat Sara inderdaad erom vroeg, maar dat het niet betekent dat je als jongen  maar gewoon je gang kan gaan en alles met het meisje kan doen wat je wil, puur voor jouw eigen genot.
De man die begrip kan opbrengen voor het meisje dat even een avondje geen zin heeft, is pas een echte gentleman. Als R. dus een gentleman was geweest, in plaats van een oldschool loverboy, had hij die avond lekker naast Sara geslapen zonder iets te doen met haar. Dan had R. bewezen echt van haar te houden, en dat hij niet gedreven werd door lust. Zonder de liefde te bedrijven kan je ook laten zien wat echte liefde is.

- Jesse

Verlichtend of Verleidend?

Het boek ‘De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart' (uit 1782) geschreven door Betje Wolff en Aagje  Deken komt uit de tijd van de Verlichting. Dit is dan ook duidelijk te merken aan hoe het geschreven is. De onderwerpen vrijheid, goede voorbeeld en opvoeding komen steeds terug.

In het begin van het verhaal worstelt hoofdpersoon Sara Burgerhart namelijk veel met vrijheid, ze moet gaan wonen bij haar tante Suzanne Hofland, nadat haar ouders op jonge leeftijd zijn overleden. Suzanne Hofland is een streng gelovige vrouw, en behandelt Sara daardoor niet goed. Er is zo weinig vrijheid voor Sara, dat ze besluit te vluchten van Suzanne, en dus ook afstand doet van het geloof. Dit is dus ook een van de voorbeelden waaruit blijkt dat dit boek past bij de verlichting, omdat er veel mensen afstand gingen doen van de kerk door veel verschillende wetenschappelijke doorbraken in deze tijd. Dit zorgde ervoor dat mensen gingen twijfelen of God wel echt bestond.
Sara gaat wonen bij het pension van Maria Buigzaam, samen met drie andere dames. Ze krijgt veel aanbidders, maar besluit niet te gaan trouwen en dus niet haar vrijheid meteen weer in te leveren.

´Pour moi geen man. Een flinke vent om me, zoals ik altijd zeg, te brengen waar ik heen wil± dat is prima maar meer niet. […]laat mijn devies zijn: vrijheid, blijheid!’ (brief 56)

Dan komt heer R.  in het verhaal. Ze heeft in het begin veel lol met hem, maar hij heeft er alleen maar slechte bedoelingen mee. Hij ziet haar niet als gelijke: ze is een vrouw en bovendien niet van adel. Daarnaast is ze maar slechts een burgermeisje, net als de meerderheid van de bevolking. Daar verwijst haar naam ook naar: Sara 'Burgerhart'. Dit is een speaking name, die kenmerkend is voor het genre van de briefroman. Deze briefroman was ook nieuw in de Verlichting, een nuttig en meteen vermakelijke roman. In dit boek wordt ongelijkheid dus ook als slecht neergezet. Ook dit was belangrijk in de Verlichting, iedereen zou de gelijkheid en vrijheid moeten hebben om te leren en leren leven. 

- Sander